Bij de voorbereiding van een uitvaartplechtigheid zal in de eerste plaats de wens van de overledene gerespecteerd dienen te worden. In veel gevallen is daar met de betrokkene over gesproken. Soms ook niet - als de dood plotseling kwam of als het onderwerp te moeilijk was om over te praten. Laatste wensen zijn soms opgeschreven in een codicil of opgeborgen bij andere belangrijke papieren. In dat geval heeft de overledene ons zelf meegedeeld of hij/zij begraven of gecremeerd wil worden, of er een dienst gehouden zal worden en zo ja vanuit de kerk of vanuit de aula van een uitvaartcentrum. Vaak vinden we ook mededelingen over lievelingsliederen of -teksten, over wel of geen bloemen etc. Zijn er geen laatste wensen bekend of opgeschreven, dan zal er door de nabestaanden naar beste weten in de geest van de overledene gehandeld moeten worden.

Een van de eerste dingen is het opstellen van het overlijdensbericht. Vaak worden er bovenaan enkele bijbelverzen of dichtregels (klik hier voor enige suggesties) geplaatst. Nodig is dat niet. De aanhef komt er wat op aan. In de formulering komt - vaak ongemerkt - veel mee van onze geloofsbeleving. Het maakt nogal wat uit als je zegt "De Here heeft tot zich genomen..." of  "Van ons is heengegaan..." of  "Ontslapen is in zijn/haar Heer en Heiland..." of  "Overleden is..." Ook is het goed om te bedenken hoe we de kerkdienst aanduiden die gehouden zal gaan worden. De oude aanduiding "dienst van Woord en gebed" is feitelijk onjuist als er in die dienst ook gezongen wordt. Wil men nadruk leggen op de dank aan God voor het leven dat Hij gegeven heeft, dan zou van een 'dankdienst' gesproken kunnen worden. In veel gevallen wordt gekozen voor 'afscheidsdienst' of 'uitvaartdienst' of  'dienst der vertroosting'. Het opstellen van het overlijdensbericht gebeurt in overleg met de uitvaartleider. Deze zal vaak voorbeelden laten zien van formuleringen en/of afbeeldingen.

De uitvaartdienst wordt voorbereid in overleg met de voorganger. Zoals reeds gezegd zal daarbij de wens van de overledene gerespecteerd worden. Toch zullen ook de direct betrokkenen zoals de familieleden en bekenden zich moeten kunnen herkennen in de plechtigheid. Het is goed te bedenken, dat het niet uitsluitend om de overledene gaat. De deelnemers aan de dienst mogen een woord verwachten ter bemoediging... een woord voor onderweg. Het is de taak van de voorganger om daarin een juiste balans te vinden. In woorden van gedachtenis en bemoediging mag het WOORD van de Here doorklinken. Dat WOORD zal ons verder dragen en moed geven waar het voor ons ophoudt! Aandacht voor stilte en meditatieve muziek is ook van belang. Juist in de stilte of in het stille toehoren gaan onze gedachten - terug...  en verder... De betrokkenheid van de deelnemers aan de dienst wordt verhoogd door een eigen actieve inbreng. Die behoefte wordt ook vaak gevoeld. Als mogelijkheid noemen we hier o.a. het ontsteken van kaarsen, het declameren van een gedicht, het uitspreken van een 'in memoriam' (woorden van herinnering) of het verzorgen van een muzikale bijdrage aan de dienst.

Wij geven hieronder een overzicht van de onderdelen van een uitvaartdienst. Er is een korte toelichting. Niet alle onderdelen behoeven in de dienst te worden opgenomen.

1. Muziek voor de dienst
In afwachting van de kerkdienst luisteren de bezoekers naar muziek. Men kan kiezen voor orgelmuziek op verzoek of naar vrije keuze van de organist. Ook is het mogelijk om een CD naar eigen keuze te beluisteren via de geluidsinstallatie van de kerkzaal.
2. Binnendragen
De dienst begint met het binnendragen van de overledene door de dragers van de uitvaartonderneming of de familieleden. De aanwezigen gaan daarbij staan. Van te voren is nagedacht over de muziek die men daarbij wenst te beluisteren.
3. Aanvangslied met daarop volgend de groet
Zie in deze rubriek de pagina "Liederen".
4. Ontsteken van het licht
Tijdens de dienst brandt de paaskaars. Bij de kist kunnen kaarsen geplaatst worden die ontstoken worden met het licht van de paaskaars. Daarmee brengen we tot uitdrukking dat de overledene toch deelt in het Licht van Christus ook al is hij / zij niet meer bij ons. Een mooie symbolische handeling aan het begin van de dienst die verricht kan worden door familieleden of vrienden / vriendinnen. Als de overledene bij zijn / haar doop een doopkaars ontvangen heeft, kan deze op de liturgische tafel geplaatst en ontstoken worden. Ook deze handeling is zeer betekenisvol. Punt 3 en 4 kunnen desgewenst omgewisseld worden.
5. Gebed om Gods aanwezigheid
Wij naderen tot de Here in het gebed en brengen onder woorden waarom wij bij elkaar zijn gekomen. Wij zeggen Hem wat in ons hart is en bidden om de kracht van de Heilige Geest, zodat we volbrengen kunnen waartoe we geroepen worden.
6. Zingen van een lied
Zie in deze rubriek de pagina "Liederen".
7. Voordragen van een gedicht of luisteren naar muziek
Zie in deze rubriek de pagina's  "Gedichten" en "Muziek".
8. Lezing uit de Bijbel
De schriftlezing omvat naar oud gebruik een lezing uit het Oude en één uit het Nieuwe Testament. Gedacht kan worden aan een gedeelte dat de overledene ons zelf aangereikt heeft, het gedeelte waarin zijn / haar  doop-, belijdenis-  of trouwtekst voorkomt of een gedeelte dat de familieleden sterk aanspreekt. Zo mogelijk zal één van de lezingen gaan over de toekomst van de Heer. Naar die toekomst zijn wij allen onderweg samen met degenen die voor ons uit zijn gegaan.
9. Antwoordlied op de lezing
Zie in deze rubriek de pagina "Liederen".
10. Woorden van herinnering
Een van de nabestaanden kan desgewenst een "in memoriam" uitspreken. Daarop volgend zal de voorganger toekomen aan de verkondiging.
11. Verkondiging
Als er geen gedachteniswoorden zijn uitgesproken door een van de nabestaanden zal de voorganger trachten om de overledene te typeren. Hij zal onder woorden brengen wat hij of zij voor ons betekend heeft. Hij zal woorden van bemoediging en vertroosting spreken tegen degenen die hun weg verder moeten gaan met een groot gemis. Dat alles trachten wij te beleven bij het licht van de bijbel, geïnspireerd door de gedeelten die wij gelezen hebben.
12. Antwoordlied, moment van stilte en/of muzikaal meditatief moment
Zie in deze rubriek de pagina's  "Liederen" en "Muziek".
13. Dankgebed
Wij danken de Here voor Zijn Woord en beloften. Wij danken Hem voor alles wat wij in het leven van de overledene aan goede en mooie dingen van Hem ontvangen hebben. Wij bidden om kracht voor onze gang naar de begraafplaats of het crematorium en de weg daarna.
14. Slotlied
Wij zingen staande het laatste lied dat bij voorkeur een voor de aanwezigen bekend lied van geloofsvertrouwen zal zijn. Ook is het mooi als juist in dit lied de toekomst van de Heer en Zijn Koninkrijk doorklinkt. Zie in deze rubriek de pagina "Liederen".
15. Zegen
Wij gaan op weg naar de begraafplaats of het crematorium als door God gezegende mensen.
16. Gelegenheid om te spreken
Na de dienst zal de uitvaartleider - als daarom gevraagd is - aan één of meer van de aanwezigen het woord geven. Daartoe kan echter ook later gelegenheid gegeven worden op de begraafplaats of in het crematorium. Al naar gelang de (weers)omstandigheden zal daartoe besloten worden.
17. Uitdragen / laatste groet
Aan het eind van de plechtigheid zal de uitvaartleider de aanwezigen vragen om op te staan. De overledene zal dan worden uitgedragen. Dit is een gevoelig moment en het is juist daarom belangrijk welke muziek er dan klinkt. Er kan gezongen worden. Men kan een verzoeknummer neerleggen bij de organist of het aan zijn / haar improvisatietalent overlaten. Er kan ook muziek ten gehore gebracht worden via de geluidsinstallatie van de kerk of aula. Vindt de uitvaartplechtigheid plaats in het crematorium,  dan is er soms gelegenheid om een laatste groet te brengen door langs de baar te lopen. Men kan er ook voor kiezen om tijdens het luisteren naar muziek een gordijn te laten dichtschuiven.

Op de begraafplaats of in het crematorium  zal de uitvaartleider eerst het woord geven aan de voorganger. Deze spreekt dan een tekst uit waarmee we de overledene terugleggen in de hand van de Here. Voor een keuze uit diverse formuleringen klik hier op: teksten bij de teraardebestelling of crematie. Na de teraardebestelling spreekt de voorganger een geloofsbelijdenis uit en nodigt uit tot een gezamenlijk Onze Vader. De uitvaartleider zal vooraf aan de nabestaanden gevraagd hebben of de kist blijft staan of daalt (eventueel tot maaiveld-hoogte). In het crematorium spreken wij de geloofsbelijdenis en het Onze Vader uit voordat de laatste groet gebracht wordt. Het spreekt voor zich dat de gang van zaken plaatsvindt overeenkomstig de wens van de nabestaanden. Zij geven in overleg met de uitvaartleider en de voorganger vorm aan het geheel. Eigen initiatief wordt zoveel mogelijk gehonoreerd, zoals bijvoorbeeld het strooien van bloemen, het zingen van een lied, het uitspreken van een laatste afscheidsgroet, als laatsten willen vertrekken, het werpen van een eerste symbolische schep met zand in de groeve etc. Het is stijlvol als een van de nabestaanden een dankwoord spreekt voor de betoonde belangstelling. Dat kan echter ook gebeuren door de uitvaartleider of de voorganger. De uitvaartleider sluit de plechtigheid meestal af met een korte mededeling over de laatste groet, het condoleren en het ondertekenen van het condoleance-register.