Meditatie gehouden in de Stadsdennenkerk het Harderwijk op Witte Donderdag 9 april 2009. De lezingen waren Exodus 12:15-20 en Johannes 13:1-11

Gemeente van Christus,
In Samen geroepen heb ik geschreven over het heilig spel. Drie dagen komen wij samen om gelijktijdig te worden met Christus. Dat is geen spelletje. Dat is dodelijke ernst. Wij volgen Jezus op zijn weg van dood en opstanding.

Het is gebruik dat we de Paascyclus inzetten bij de gebeurtenissen op de donderdagavond. Daar is de lezing van Exodus 12, want Jezus vierde het Pascha op die dag - de viering van de uittocht uit Egypte. En daar is de lezing van Johannes 13. Daar begint het lijdensevangelie.

Ik licht er twee verzen uit - uit Johannes 13. Het eerste en het zevende. Dat is genoeg voor de overdenking van deze avond. In vers 1 staat dat Jezus wist. Hij wist dat zijn uur gekomen was. In vers 7 staat dat Petrus niet wist. Wat ik doe - zegt Jezus -  begrijp je (er staat weet je) nu nog niet, maar je zult het later verstaan.

We kunnen dat weten en niet-weten op drie niveau's lezen. Op het eerste niveau zijn daar gewoon de gebeurtenissen van die donderdag. Op het tweede niveau is daar de kerk die terugblikt op wat gebeurd is. Op het derde niveau is daar de mysticus - zo u wilt de filosoof - Johannes die speelt met het goddelijke weten en het menselijke niet-weten.

Op het eerste niveau kijken we dus naar de gebeurtenissen zelf van die avond. Johannes vertelt ons wat hij belangrijk vindt. Bij hem wel de voetwassing maar niet de instelling van het avondmaal. Calvijn, die dit jaar nogal in de belangstelling staat, bespreekt de evangeliën niet afzonderlijk, maar hij maakt er één verhaal van - een zgn. evangeliën-harmonie. Dat doen we vanavond ook. De tafel van de voetwasing is ook die van het avondmaal.

Aan die tafel weet Jezus dat zijn uur nabij is gekomen. Jezus weet dat zijn einde daar is en dat hij volbrengen gaat wat zijn levensopdracht is. Hij weet. Hij wast de voeten van zijn discipelen, spreekt de gedachteniswoorden van het avondmaal, spreekt het hogepriesterlijk gebed, bidt voor degenen die de Vader hem gegeven heeft. Dat zij niet verloren zullen gaan!

Maar de discipelen weten niet. Petrus staat model. Ach, zegt Jezus, Petrus - je kunt het ook nog niet weten: de gevangenneming, de kruisdood, de opstanding, de hemelvaart en de komst van de Geest. Jezus weet (misschien niet alles precies, maar hij weet); de discipelen weten niet.

Op het tweede niveau zijn we zestig jaar verder! Toen Johannes zijn evangelie schreef. Daar is al een gemeente die eredienst houdt en waarin gedoopt wordt. De gemeente weet meer dan de discipelen toen daar op die donderdagavond in de bovenzaal in Jeruzalem. Voor de gemeente is de voetwassing duidelijk méér dan alleen maar water, een kom en een linnen doek. Het is een heenwijzing naar de doop. Petrus zegt: Was mij dan maar helemaal! Door zijn dood aan het kruis wast Jezus de discipelen met zijn bloed. Petrus, je begrijpt het nu nog niet. Je zult het na dezen verstaan. Petrus en met hem de kerk heeft het na Pasen leren verstaan.

Op het derde niveau is daar de theoloog Johannes, de denker, de mysticus, die speelt met woorden. Jezus weet. Petrus weet niet. Petrus zal het later verstaan. Hierna. Voor dit weten gebruikt Johannes een ander woord. Het is een werkwoord dat samenhangt met gnosis, met gnostiek. Wij zijn dat woord misschien wel eens tegengekomen. Bij het lezen over de geschiedenis van de vroege kerk of bij het lezen van boeken die een beetje esotherisch zijn angehaucht. Gnosis is het weten van degene die is ingewijd in de geheimenissen van God. Hoog over Johannes 13 heen staat geschreven: het goddelijke weten, zijn wijsheid (Sofia), het Woord uit de proloog Johannes 1, het Woord dat was van den beginne bij God. Daar is Gods weten, maar ook het weten van de mens die het wonder heeft verstaan. Het is een geheimenis, dat God is ingedaald tot in het diepst van onze dood en onze ellende, is ingedaald tot in de hel en is opgestaan om ons mee te nemen in zijn overwinning. Dat alles in Christus zijn Zoon. Ach, Petrus - hoe kon je het ook weten... O, diepte van rijkdom en van wijsheid en van kennis Gods, hoe ondoorgrondelijk zijn uw wegen. Amen.