Monday 22 February 2016 |
Salaam
'alaykoem
Met
salaam 'alaykoem groeten de moslims elkaar: vrede voor jou! De vrede is echter zoek.
Ik schrijf deze woorden kort na de aanslag op een bus met Turkse militairen
nabij de regeringsgebouwen in Ankara. Kan niet uitblijven - zo denk je dan - nu
Erdogan officieel bekend gemaakt heeft niet te zullen stoppen met het bestoken
van Koerden in Noord Syrië. Amerika moet volgens hem kiezen tussen de Koerden
of NAVO-bondgenoot Turkije. De situatie in het Midden-Oosten wordt
onoverzichtelijk. Rusland en het westers bondgenootschap komen elkaar tegen in
Syrië. De een als helper van Assad en de ander als bestrijder van IS. Al Shabaab
en Boko Haram terroriseren Afrika. In directe samenhang daarmee wordt Europa
overspoeld met vluchtelingen. Oostenrijk neemt nu ook - niet als eerste EU-land
en Schengen ten spijt - maatregelen om de instroom te beperken. Op Kos komt de
bevolking in opstand. Men wil geen hotspot. Men ziet een mooi vakantie-eiland
verloren gaan en daarmee de broodwinning. De repercussies zijn enorm. Het conflict
escaleert.
Het
is afschuwelijk, dat de godsdienst hier zo'n belangrijke rol speelt. Allereerst
de strijd tussen de Soennieten en de Sjiieten - het conflict over de opvolging van
Mohammed, dat geboren werd op het sterfbed van de profeet. Veel dieper gaat
echter de visie van moslims op de verbreiding van hun godsdienst. Hier valt het
woord jihad. We laten het even onvertaald om misverstand te voorkomen. Het
heeft namelijk meerdere betekenissen. Allereerst maakt men onderscheid tussen
de grote en de kleine jihad. De grote jihad is de strijd die ieder mens moet
voeren om zijn boze aandriften te beteugelen. Zelfoverwinning is een grote
prestatie! De kleine jihad is alle inspanning die de gelovige levert om de
Islam wereldwijd te verbreiden. Bij deze kleine jihad willen we kort stilstaan
en komen tot een vergelijking met het Christendom.
De klassieke islamitische theologie maakt onderscheid tussen de dar al-islam (het gebied of het huis
van de Islam) en de dar al-harb (het
gebied of het huis van de oorlog). De dar
al-islam is het gebied waar een islamitische heerser het
onderhouden van geloofs- en rechtsnormen (sharia) garandeert. De dar al-harb is de niet-islamitische
wereld, die islamitisch moet worden gemáákt. In de beginperiode van de Islam in
de zevende eeuw werd dit vooral geïnterpreteerd in territoriale termen. Het
resulteerde in de grote veroveringstochten. De jihad kreeg zo ongeveer de
status van een zesde zuil in de Islam. De moslim kon - anders dan in het
Christendom - bloedgetuige worden door actieve
strijd; niet slechts door te lijden omwille van het geloof. Wie als
martelaar stierf, mocht het paradijs binnengaan. Omdat een staat van permanente
oorlog niet is vol te houden, werd in later tijd de kleine jihad steeds meer
geïnterpreteerd als morele inspanning. Er kwamen andere uitdrukkingen in zwang
om de plaats van moslims in hun leefomgeving te bepalen bijv. dar al-ahd (huis
van verdrag) of dar al-amn (huis van veiligheid). In onze tijd zien we een herleving
van de oude 'heilige oorlog', geopolitiek gedacht - territoriumstrijd met als
doel een kalifaat te vestigen: de dar al-islam. Wie de Islam het verwijt maakt
van terugval in een primitief verleden, krijgt direct terug dat nog maar kortgeleden
George Bush op kruistocht ging in Irak - voor de islamitische wereld een full
blown heilige oorlog! Ontzagwekkend veel kwaad bloed heeft dat gezet. Amerika
is de schuld van alles, niet alleen voor moslims in het Midden-Oosten, maar ook
voor vele min of meer geradicaliseerde moslims in Europa.
Het
Christendom kent ook de opdracht om de blijde boodschap te brengen aan de
volkeren. Onze religie is wezenlijk missionair! De eerlijkheid gebiedt ons om
op te merken, dat daarbij ook vaak geweld is gebruikt. Denk aan de wijze waarop
de Frankische keizer Karel de Grote de heidense Saksen 'bekeerd' heeft. En wat
te denken van Bernhard van Clairvaux die in de naam van Christus opriep tot het
houden van kruistochten! Toch is in de loop der eeuwen de overtuiging gegroeid,
dat geweld niet godsdienstig gemotiveerd kan zijn. De leer van de twee rijken
maakte zich sterk. Er is een keizer voor wereldlijke zaken en een paus voor
kerkelijke zaken. Natuurlijk waren die twee soms wel nauw op elkaar betrokken.
De inquisitie veroordeelde iemand, maar liet de overheid het vonnis
voltrekken... Maar toch heeft de twee-rijken-leer er in de Christenheid voor
gezorgd, dat wetgeving en rechtspraak niet meer kerkelijk zijn. Theocratie is
geen begaanbare weg. Wij bouwen niet aan een christelijk Nederland. Het is al
moeilijk en mooi genoeg om christen te zijn in Nederland. De Bijbelse notie van
het Koninkrijk Gods realiseert zich weliswaar in de ‘strijd’ om sociale
gerechtigheid, maar absoluut niet in geopolitieke interesse. Het Rijk is overal
waar mensen hun weg gaan achter Koning Jezus. Het is niet nationaal gedacht,
laat staan nationalistisch. Het Rijk is niet aan een grondgebied gebonden, maar
is overal waar twee of drie in de naam van Jezus samen zijn... Het Rijk is
trouwens niet alleen van deze aarde, maar ook van de hemel. Het is het
Koninkrijk der hemelen. Dit alles maakt het Christendom niet pacifistisch.
Passiviteit lokt onrecht uit. Daarom heeft de overheid het geweldsmonopolie om
onrecht te voorkomen. Maar de boodschap van Jezus en van zijn Koninkrijk is wel
ten diepste geweldloos.
Ik
kom tot de conclusie. De notie van het Koninkrijk van God is heel verschillend
van de islamitische dar al-islam. Tegenover het Koninkrijk van God staat niet
het huis van de oorlog. Het Koninkrijk realiseert zich in een wereld die altijd
nog Gods schepping is en door Hem wordt onderhouden, een wereld vol mensen die
Hij liefheeft. Het Koninkrijk is geestelijk gedacht en de dar al-islam
aards-territoriaal. Deze uitspraak zal men ogenblikkelijk willen nuanceren. En
toch komt het ideaaltypisch hierop neer! Zolang de Islam zijn ideaalstaat
aards-territoriaal articuleert, zal de Islam een gevaar blijven voor de
wereldvrede. Volkomen terecht mogen wij aan een moslim vragen die in Nederland
komt of woont: Wat wil je… een islamitisch Nederland of moslim zijn in
Nederland.
|